zydzi

Złożeniem kwiatów przed przed tablicą upamiętniającą hitlerowską eksterminację Żydów w czasie II wojny światowej i odsłonięciem tablicy poświęconej społeczności żydowskiej w mieście Łomża rozpoczęły się obchody 80-tej rocznicy likwidacji getta.

Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży zaprasza na otwarcie wystawy: "Żydzi łomżyńscy. Życie. Śmierć. Pamięć. W 80. rocznicę likwidacji getta w Łomży.", które odbędzie się w niedziele 23 października 2022 r. o godz. 13:00. Wystawę można będzie oglądać do 26 lutego 2023 r. Wernisażowi towarzyszyć będzie ekspozycja z Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma "Miasto i oczy. Wystawa fotografii Menachema Kipnisa".

Historia Żydów w Nowogrodzie sięga XV wieku, ale aż do wieku XVII było ich tu bardzo niewielu. Gmina żydowska ukonstytuowała się w wieku XVIII. To właśnie wtedy wzniesiono drewnianą synagogę. Na początku XIX wieku Żydzi stanowili 15 procent mieszkańców miasta. Trudnili się handlem drobnostkowym produktami wiejskimi i kramarszczyzną. W 1865 roku prawie co drugi mieszkaniec był pochodzenia żydowskiego, w 1908 roku zaś gmina żydowska liczyła aż 1542 osoby, które posiadały większość sklepów oraz prowadziły przeprawę promową na Narwi. Powstała wtedy druga synagoga, również drewniana. W czasie I wojny światowej zniszczono około 70 procent zabudowy Nowogrodu, a Rosjanie nakazali Żydom opuszczenie miasta. W roku 1921 pozostało w nim tylko 514 Żydów. Kolejna fala zniszczeń wojennych dotknęła Nowogród we wrześniu 1939 roku. Ludność żydowska w większości uciekła do Łomży. Do 1941 roku oba miasta były pod okupacją sowiecką, a następnie trafiły w ręce III Rzeszy. W styczniu 1943 roku około 300 żydowskich rodzin z Nowogrodu i Łomży zostało wywiezionych do obozu zagłady Auschwitz. Jedynymi pozostałościami po społeczności żydowskiej w przedwojennym Nowogrodzie jest cmentarz wzniesiony około 1778 roku oraz budynek przy rynku, którym do 1939 roku działała szkoła żydowska. I właśnie w miejscu, w którym znajduje się cmentarz żydowski stanęła tablica informacyjna upamiętniająca historię społeczności żydowskiej w Nowogrodzie. Tablica powstała dzięki wsparciu, jakiego udzieliła Przyjaciołom Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce Hollywoodzka aktorka Gwyneth Paltrow, która jest potomkinią działającego w XIX w. rabina nowogrodzkiego okręgu synagogalnego, Hersza Pelterowicza.

Tym razem nie było “Dony”, “Rebeki” ani “Skrzypka na dachu”. Nie było sentymentalnych skrzypiec i rzewnych melodii. Było zupełnie inaczej, ale było o śmierci, wściekłości, walce, izolacji, tęsknocie, miłości i nienawiści. Taki spektakl muzyczny mogli przeżyć widzowie zgromadzeni na koncercie Białystok Ghetto Underground z okazji 77. rocznicy powstania w getcie białostockim.

Muzeum Diecezjalne w Łomży przygotowuje wystawę poświęconą Polakom, którzy w czasie wojny ratowali Żydów. Dyrektor placówki, ksiądz Tomasz Grabowski, prosi o kontakt wszystkich, którzy mogliby wnieść wkład w stworzenie ekspozycji, np. przez spisane czy nagrane relacje. Ocalmy te wspomnienia o miłości braterskiej, o miłości Jezusa, która dokonywała się w konkretnych czynach - apeluje ksiądz Tomasz Grabowski.

Zobacz co w programie kolejnego odcinak Kroniki Województwa Podlaskiego

Z udziałem kilkuset osób odbyły się 10 lipca w Jedwabnem uroczystości upamiętniające 75. rocznicę zamordowania żydowskich mieszkańców miasteczka.

Pozostały po nich w Łomży dwa cmentarze, dom przedpogrzebowy, budynek po dawnym szpitalu i wiele obiektów mieszkalnych oraz wspomnienia, te ostanie raczej efemeryczne.