Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 1)

Nazwiska ze starego cmentarza w Łomży (por. www.cmentarze.lomza.pl)

Jedną z przestrzeni pamięci i swoistych dokumentów, które poświadczają trwałe dzieje rodów i rodzin łomżyńskich, są pomniki na starym cmentarzu i cmentarzach żydowskich w Łomży. Zakodowane na nich imiona i nazwiska dawnych łomżan to ślad historii rodów i rodzin, dziejów łomżyńskiej społeczności, którą współtworzyli m.in.: prawosławni, ewangelicy i Żydzi. 

Na przykład nazwisko Milberg pojawia się w źródłach pisanych od roku 1865 do roku 1893 i potem znika. Zwykle oznacza to, że jego nosiciele, których doczesne szczątki kryją groby starego cmentarza, zmarli lub opuścili miasto w końcu XIX wieku. W metryce zgonu nr 149 z 1865 r. czytamy: Aniela Maria Sabina Milberg 1865, KAZŁ 149; nazwisko tej osoby zostało utworzone od imienia Mild,  znaczącego tyle co ‘szczodry, dobry, łaskawy’ i od niemieckiego rzeczownika Berg ‘góra’, jak objaśniają je słowniki nazwisk. Jest to nazwisko obce. Jego nosicielka to, jak podaje inskrypcja: „Córka byłego generała WP”. Inne napisy na nagrobkach dopowiadają historię tej rodziny i przywałują pamięć o doświadczeniach osobistych i zawodowych jej członków:

Aniela Maria Sabina Milberg; Julia Milberg; Julian Milberg; Emilia Milberg

Aniela / Marya Sabina / MILBERG / zm: d: 27 Maja / 1865 r. / żyła lat 13 / Zgasłaś córko jedyna szczęście nasze z tobą / Boś nam była pociechą i życia ozdobą / kochany nasz aniołku uproś Boga w Niebie / Nieszczęsnym twym Rodzicom miejsce obok siebie / Ś.†P. / JULIA Z LASOCKICH / MILBERG / ZMARŁA DNIA 22 GRUDNIA / 1866 R / Ś.P. / JULIAN / MILBERG / B. SĘDZIA APPELACYINY / ŻYŁ LAT 69 / ZM: D: 7 MARCA 1893 R. / EMILIA Z LASOCKICH / MILBERG / ZM. DN. 21. LISTOP. / 1882 / ŻYŁA LAT 66 / ZA JEJ DUSZĘ ZMÓW / ZDROWAŚ MARYA

Na tej podstawie możemy domyśleć się losów tych ludzi, mieszczan łomżyńskich z XIX wieku.

Inne źródła podają, że w Radziłowie na początku wieku XX mieszkały dwie osoby o tym nazwisku: Leja Gitla Milberg i Jankiel Mejer Milberg należące do społeczności żydowskiej miasta, a w Szczepankowie sprzedawca sukna nosił to nazwisko, jak wspomina się to w Księdze pamięci żydowskiej gminy Łomża.

Prasa łomżyńska (por. www.name.lomza.pl)

Bardzo ciekawym źródłem informacji o naszych przodkach, którzy żyli w okresie międzywojennym, jest prasa łomżyńska. Znajdziemy w niej m.in. dane na temat rozmaitych aktywności, jakie podejmowali nasi krewni. Na przykład tygodnik „Ziemia Łomżyńska” z listopada 1938 roku donosił:

„Podczas obchodów 20-lecia niepodległości w Łomży przyznano Brązowe Krzyże Zasługi. Po raz pierwszy otrzymali je za pracę społeczną: Jan Bargielski z Niewodowa, Franciszek Biedrzycki z Kubrzan, Leonard Lipa Bławat z Łomży, Roman Charubin z Porytego, Witold Chodnicki ze Stawisk, Wincenty Cholewicki ze Szczepankowa, Władysław Marian Chomętowski Piątnicy, Stanisław Dędek ze Srebrnego, Marian Dobrowolski z Żrucz? Włościańskich, Franciszek dziarski z Nowogrodu, bernard Ziemian z Zawad, Bolesław Dzieniszewski z Ożar, Jan Dzwonkowski z Szabeł Młodych, Władysław Frąckiewicz z Pniewa, Aleksander Gawrychowski z Wizny, Aleksander Gromadzki z Kaczyny, Bronisław Gumkowski z Jakaci Dwornej, Stefan Jabłoński z Pniewa, Ignacy Kotowski z Zawad, Feliks Kukiełko z Zambrowa, Marianna Lusińska z Wizny, Wacław Macko z Bożenicy, Zygmunt Mocarski ze Strenkowej Góry, Józef Mrozek z Piątnicy, Józef Nowa Pęchatka z Pęchatki, Zygmunt Olszewski z szumowa, Aleksander Podsiad z Czerwonego, Józef Poświata z Kąt, Bolesław Prószyński z Zambrowa, Wacław Sarnacki z Konarzyc, Franciszek Sawicki z Zawad, Jan Serwatko z Ożar, Franciszek Stachelski z Kolna, Józef Stromiłowski z Jedwabnego, Bolesław Szabłowski z Ratowo Piotrowo, Antoni Śleszyński z Dębnik, Władysław Śleszyński z Szlasy Mieczki, Józef Śmiarowski z Górek Sypniewa, Julian Tarnacki z Jedwabnego, Antoni Tomaszewski z Piątnicy, Jan Truchl ze Srebrnej, Jan Bardaszko z Pęchratki, Kazimierz Wiśniewski z Pniewa, Józef Wyszomierski z Szumowa, Stanisław Zagórski z Miastkowa, Aleksander Zarzecki z Wiśniówka Wertyce, Jan Żelechowski z Drożęcina Starego, Franciszek Bazydło z Waszek, Franciszek Chojnowski z Dzierzg, Stanisław Ciecierski z Cięciorki, Andrzej Dębek z Przytuł, Bolesław Frąckiewicz z Bożejewa Nowego, Jan Gałązka z Rogowa, Mieczysław Aleksander Górski z Rembiszewa Studzianki, Antoni Górski z Karwowa Wszebory, Józef Jakubczyk z Przytuł, Wincenty Kleczkowski z Żyłowa, Włodzimierz Kulesza z Rutek, Andrzej Osiecki z Jedwabnego i Leopold Rogowski z Glinki. Po raz drugi Krzyż otrzymał Piotr Targoński z Targonie Wity”. (TZŁ 10)

„Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Józef Drożański Starosta Powiatowy w Łomży otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. Srebrny Krzyż Zasługi za pracę społeczną otrzymali: dr Mieczysław Czarnecki – Łomża, Bolesław Dziarski – Łomża, Stanisław Arkadiusz Godlewski – Wierzbowo, Bolesław Godlewski – Łomża, Andrzej Grudziński – Łomżyca, Wacław Kalinowski – Łomża, Józef Kisielnicki – Stawiski, inż. Maria Mahalicowa – Kisielnica, Jan Ogrodnik – Łomża, Rajmund Parczewski – Łomża, Stanisław Smurzyński – Łomża i Józef Szabela z Łomży”. (TZŁ 11)

Są to informacje, które mogą przyczynić się do wzrostu wiedzy o członkach naszych rodzin, o naszych przodkach i ich życiu. Na przykład wg powyższych danych Bolesław Dziarski to zasłużony społecznik z Łomży, którego potomkowie i krewni (wg innych dokumentów) należeli do parafii katedralnej w XIX, XX i XXI wieku, więc żyją w tym mieście do dzisiaj. 

W źródłach łomżyńskich nazwisko Dziarski pojawia się w XIX wieku w zapisach: Heliodor Dziarski 1870, KAŚŁ 45; Bogumiła Dziarska 1879, KOPŁ 216. Znajdujemy w nich informację, że niejaki Heliodor Dziarski zmarł w 1870 roku, a Bogumiła Dziarska została odnotowana w Księdze opłat pogrzebowych 1878-1887 r. parafii rzymsko-katolickiej w Łomży. Nazwisko przez te osoby noszone wywodzi się od staropolskiego słowa dziarski, czyli ‘żywotny, silny’, co poświadcza Słownik nazwisk Polaków Kazimierza Rymuta. Nie jest to obecnie wyraz często używany, lecz jego znaczenie utrwaliło się i stale wskazuje cechy osobowościowe, jakie zapewne posiadali przodkowie nosicieli tego nazwiska. Gruntowne badania mogą pomóc w dokładniejszym rozpoznaniu m.in. historii tej rodziny.

Wybór treści zawartych w niektórych numerach czasopism łomżyńskich znajduje się na stronie: www.name.lomza.pl