Zarządzanie jednostką samorządu terytorialnego - miastem, gminą

Specyfika zarządzania w sektorze publicznym wiąże się ze zróżnicowaniem tego typu organizacji ze względu na motyw podjęcia zorganizowanego działania w interesie publicznym. W ujęciu klasycznym zarządzanie rozumieć należy jako proces: planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystania wszystkich jej zasobów do osiągnięcia ustalonych celów. Bardzo istotne jest ustalanie celów i powodowanie, aby zostały one osiągnięte przez wykorzystanie wszystkich zasobów i poprzez oddziaływanie kadry kierowniczej na wszystkich pracowników. Zarządzanie jest podstawą sprawnego funkcjonowania każdej organizacji. Jest ono często utożsamiane z pojęciem „kierowanie”. Jednak różnica pomiędzy tymi dwoma określeniami polega na tym, że zarządzanie odnosi się do wszystkich zasobów organizacji, natomiast kierowanie jest to oddziaływanie na ludzi. W celu sprawnego i efektywnego wykorzystywania zasobów oraz maksymalizacji użyteczności publicznej w jednostkach samorządu terytorialnego należy zarządzać, a nie tylko kierować dostępnymi zasobami. Tylko zarządzać to za mało w XXI wieku. Trzeba przewidywać pewne działania, kreować przyszłość i dążyć do umocnienia roli miasta jako silnego ośrodka regionalnego, żyjącego w symbiozie i zgodzie z okolicznymi samorządami, w zgodzie z lokalnymi przedsiębiorcami, młodzieżą i emerytami. Poniżej zostaną wyjaśnione poszczególne funkcje tzn. planowanie, organizowanie, przewodzenie, motywowanie i kontrolowanie.

Za najistotniejszą treść funkcji planowania w sektorze publicznym uznaje się formułowanie celów organizacji, określanie sposobów ich osiągania oraz niezbędnych do tego zasobów. Decydujące znaczenie posiada tutaj dostęp do informacji oraz umiejętność ich przetwarzania na decyzje, których rezultatem jest wzorzec działania organizacji w określonym przedziale czasu, czyli plan na dany okres. Z tego powodu funkcja ta nazywana jest także planowaniem i podejmowaniem decyzji. Realizacja tej funkcji polega na podejmowaniu przez zarządzającego, pozostającego w określonych relacjach z otoczeniem i samą organizacją, czynności i decyzji planistycznych, dotyczących ustalania celów organizacji (co zrobić, aby miasto się rozwijało, a nie np. zadłużało) oraz wielkości i rodzaju potrzebnych zasobów ludzkich, finansowych, rzeczowych i organizacyjnych. Podstawowym instrumentem do realizacji tej funkcji w sektorze publicznym jest strategia wraz ze strategiami sektorowymi, wieloletnia prognoza finansowa oraz roczne budżety. Są to podstawowe dokumenty planistyczne, w których umieszcza się określone do realizacji zadania, w określonym czasie, i które to wyznaczają plan działań na najbliższy rok bądź nawet perspektywę długookresową. Dodatkowo należy nadmienić, że sam ustawodawca nakazał wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego, w przepisach ustawy o finansach publicznych, sporządzanie wieloletniej prognozy finansowej, w której, w perspektywie wieloletniej, projektowane są dochody oraz wydatki budżetowe, jak również przedsięwzięcia inwestycyjne. Takie wymogi ustawowe wymuszają na sektorze publicznym odejście od tradycyjnego pojmowania budżetu na rzecz ujęcia wieloletniego (zakładając oczywiście, że poszczególne dokumenty są sporządzane w sposób rzetelny i prawidłowy). Jednakże nawet najlepsze uregulowania prawne nie będą skuteczne i pomocne, gdy zadania zostaną źle zaplanowane, a cele niewłaściwie sformułowane, co niestety jest dosyć często spotykaną praktyką, uniemożliwiają rozwój danej jednostki i mogą doprowadzić do dezinformacji oraz utraty efektów pracy już poczynionej. Ważnym jednak czynnikiem jest preferowanie pasywnych lub aktywnych form zarządzania organizacjami publicznymi. Jednostki samorządu terytorialnego nie są strukturami sztywnymi, dlatego powinny w miarę elastycznie reagować na wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące zarówno w ich otoczeniu wewnętrznym, jak i zewnętrznym, ażeby jak najskuteczniej realizować nałożone na nie zadania.