Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 6)

GAWKOWSKI: Piotr Gawkowski 1896, KS 322; nazwisko utworzone prawdopodobnie od łac. Gallus i Gaulus o etymologii do końca niewyjaśnionej; zestawia się z irlandzkim Calleh ‘Galijczyk’, z celtyckiego ghas-los ‘przybysz, obcy’, z łac. gallus ‘kogut’ lub od hebr. Gerber ‘mąż, wojownik’ (za: SEM cz. 2, s. 44) formantem -owski[18].

JAGIELCZYK: Andrzej Jagielczyk1627, LBŁ 290; nazwisko utworzone od n. os. Jagielko, Jagielo<lit. jega ‘siła, moc’ (za: SHNO t. I, s. 126).

JEG(I)ER: Mikołaj Jeger 1829, KAUŁ 195; nazwisko utworzone od niem. jegere, jeger ‘myśliwy’ (za: SEM cz. 5, s. 115) [6].

Postać obcego  nazwiska Jeger zmieniono pod wpływem gwary mazowieckiej na Jegier, w którym utrwalono wymowę miękkiego g przed samogłoską.

PUCHALAK: Ignacy Puchalak1724, LBŁ 327; nazwisko utworzone prawdopodobnie od błr. puchal ‘człowiek nadęty’; też od puchacz, gw. puchała (za: SEM cz. 1, s. 243) formantem -ak.

WILIMCZYK: Marcin Wilimczyk piekarz w Łomży zamieszkały 1818; APŁ, 18; nazwisko utworzone od germ. im. Wilhelm, to od wil- ‘chęć, wola’ +  helm ’hełm’ (za: NP2, s. 682) formantem -yk [9]

Nazwiska obcego pochodzenia poświadczają położenie geograficzne i administracyjne Łomży, jej historię polityczną i wielonarodowościowy charakter na przestrzeni wieków. Szczególnie widać to w nazwiskach i imionach łomżyńskiej ludności prawosławnej (np. Aleksy Cholin syn Szymona starszy pisarz rezerwy 14 Ołonieckiego Pułku Piechoty zamieszkały w mieście Łomży 1894, AUŁS 11; Grzegorz Filipow szeregowy Kałużskiego Pułku Piechoty zmarł na zapalenie płuc 1865, AZPśT 8; Eliasz Frołow kanonier 2 Brygady Artylerii Polowej zmarł na zapalenie płuc 1860, AZPśT 10; Wasyl Krawcow syn Nikity radca tytularny dozorca Ostrołęckiego sklepu spożywczego 1880, AUPśT 15), ludności ewangelickiej (np. Jan Agart Rękawicznik 1843, KUŁ 202; może nazwisko utworzone od im. Agata, z łac. Agatha w zn. ‘dobra’ (por. NP1, s. 2; Joan Genterz profesyi powroznik w Łomży zamieszkały Ewangelik 1836, KUŁ 198; nazwisko utworzone od niem. n. os. Gand, Ganter(za: NP1, s. 216; Fryderyk Krygier kapelusznik Ewangelik 1836, KUŁ 102; nazwisko utworzone od n. os. Krügel, ta od ap. Krug‘dzbanek’ (NP1, s. 469) czy żydowskiej(np. Leyzer Herszkowicz Kusielowiczkrawiec 1836, APL z. 169; nazwisko utworzone od im. żyd. Kusiel, Kusil, zdrobnienia od Jakutiel, Jakusiel (za: SEM cz. 7., s. 12) formantem -owicz; Salomea Meer1896, KS; nazwisko utworzone prawdopodobnie od żyd. im. Meer (za: AŻP s. 57) lub śrwniem. meier, meiger ‘dzierżawca, zarządca, gospodarz’ (za: SEM cz. 5., s.172; Judka Notkowicz1809, KAUŁ 275; nazwisko utworzone od żyd. im. Natan (Notko) (za: AŻP s. 158) formantem -owicz). Jej przedstawiciele współtworzyli w przeszłości społeczność miejską Łomży, a ich potomkowie żyją w tym mieście do dziś.

(Więcej przykładów na stronie:www.name.lomza.pl i w kolejnej części artykułu o łomżyńskiej antroponimii.)

DOBROWOLSKI: Feliks Dobrowolski przechrzta 1809, KAŚŁ 37; 1809 KAUŁ 219; nazwisko utworzone od n. msc. Dobrawola w powiecie pińskim, ełckim, mławskim lub Dobrowola w pow. augustowskim, maryampolskim (za: NMK s. 108) lub od wyrażenia dobra wola formantem -ski [33].

Forma żeńska: Aniela Dobrowolska przechrzta 1782, KACŁ 193.

(DOBRZYCKI) Forma żeńska: Marcella Dobrzycka 1873, KAŚŁ 27; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Dobrzyca, kal., gm. Dobrzyca (za: SEM cz. 3. s. 37) formantem -cki [10].

DODA: Anna Doda 1814, KAZŁ 25; nazwisko utworzone od dodać lub od psł. dodъ ‘starszy członek rodziny’; wyrazu gw. dodek ‘dziadek’ (za: NP1, s. 139) [27].

DOŁĘGA: Marianna Dołęga 1887, KOPŁ 82; nazwisko utworzone od dołęga, z ps. ‘człowiek sprawny, zaradny’ (za: SEM cz.1, s. 54); także od zawołania do Łęga! hipotetycznie stanowiącego proklamację eliptyczną przyimkową o charakterze wojskowym (za: SEM cz. 6, s. 13); też od wyrazu dołęga, dołęka ‘siła, przemoc, dostatek; człowiek silny’ (za: SHNO t. I, s. 76) [13].

(DOŁĘGOWSKI) Forma żeńska: Julianna Dołęgowska 1761, KAUŁ 283; nazwisko utworzone od n. msc. Dołęgi (za: SHNO t. I, s. 76), np. Maz. gm. Szczuczyn, formantem -owski [10].

(DOMAŃSKI) Forma żeńska: Ewa Domańska 1875, KAŚŁ 75; nazwisko utworzone od n. msc. Krpłd: Domaniż, zamoj., gm. Łaszczów (za: SEM cz. 3, s. 38); też od n. os. Doman, Duman < im. Damian lub od n. msc. Domanice w pow. siedleckim, krotoszyńskim (za: NMK s. 110) formantem -ski [23].

(DOMASZEWSKI) Forma żeńska: Antonina Domaszewska 1865, KAZŁ 187; nazwisko utworzone od n. msc. Śl.: Tomaszowice, Domaszowice, dziś Domaszowice, opol., gm. Domaszowice (za: SEM cz. 3, s. 38) formantem -ski [4].

DOROCH: ApolinaryDoroch garncarz 1875, KAŚŁ 5; nazwisko utworzone od im. wsł. Doroch (cerk. Dorofiej) (za: SHNO t. I, s. 78) [9].

(DREWNOWSKI) Forma żeńska: Drewnowska wdowa 1754, LMŁ 1854; nazwisko utworzone od n. msc. Drewno, Drewnowo (za: SHNO t. I, s. 79) formantem -ski [1].

DROZDOWSKI: Szymon Drozdowski 1809, KAUŁ 197; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Drozdowo, dziś Drozdów, koniń., gm. Świnice Wareckie; Maz. Drozdowo, łomż., gm. Piątnica (za: SEM cz. 3, s. 39) formantem -ski [46].

Forma żeńska: Marianna Drozdowska 1766, KAUŁ 698.

DROZENC(Z)KI//DROZĘCKI: Johannes Drosenczki de districtu Lomzensi 1561, RTA s. 183; Andrzej Drozęcki 1611, MBŁ 900; nazwisko utworzone prawdopodobnie od n. msc. Maz. łomż.: Drożęcino, dziś Drożęcin Lubiejewo, gm. Piątnica (za: SEM cz. 3, s. 39) formantem -cki [3].

Forma żeńska: Dorota Drozęcka 1635, LBŁ 1087; Małgorzata Drozęczka 1640, LBŁ 1681.

DUCHNOWSKI: Sebastian Duchnowsky 1610, MBŁ 462; nazwisko utworzone od n. msc. Duchny łomż., gm. Śniadowo (za: SHNO, t. I, s. 81) formantem -owski [80].

Forma żeńska: Zofia Duchnowska 1637, LBŁ 1352.

DUDA: Dorota Duda 1644, LBŁ 2055; nazwisko utworzone od dudać ‘wydawać niski głos, grać na dudach’ (za: SEM cz. 1. s. 59), też od duda ‘piszczałka’, ‘głuptas’ (za: SHNO t. 1, s. 81) [9].

Forma żeńska: Elżbieta Dudzianka 1695, KAŚŁ 158.

DUDEK: Agnieszka Dudek 1625, LBŁ 26; nazwisko utworzone od wyrazu dudek ‘gatunek ptaka od dźwiękonaśladowczego du! du!’ (za: SEM cz. 1, s. 59) [11].

DUDZI(E)ŃSKI: Jan Dudziński 1689, nazwisko utworzone może od gw. dudyk ‘dudarz’ (za: NP1, s. 156) lub por. Duda [48].

Forma żeńska: Dudzieńskiey dziecię 1700, LMŁ 81.

DYBO(W)SKI: Franciszek Józef Dybowski przechrzta 1784, KACŁ 389; nazwisko utworzone od n. msc. Maz.: Dybowo, dziś Dybów-Kolonia, warsz., gm. Radzymin (za: SEM cz. 3, s. 41) formantem -ski [1].

Forma żeńska: Anna Dybowska 1809, KAUŁ 245; KAZŁ 192.

DYLEWSKI: Grzegorz Dylewski żołnierz dymisyonowany 1865, KAZŁ 158; nazwisko utworzone od n. msc. Maz.: Dylewo, dziś Dylew, rad., gm. Mogielnica; Dylewo, ostroł., gm. Sypniewo (za: SEM cz. 3, s. 41) formantem -ski [4].

Forma żeńska: Walentyna Dylewska 1872, KAŚŁ 27.

DYMICKI: Tomasz Dymicki 1789, KACŁ 996; nazwisko utworzone może por. Dymczyk formantem -cki [8].

Forma żeńska: Łucja Dymiszczanka 1696, KAŚŁ 179.

DZIEDZICKI: Łukasz Dziedzicki 1749, LBŁ 629; nazwisko utworzone od n. msc. Maz.: Dziedzice, płoc., gm. Bielsk (za: SEM cz. 3, s. 42) formantem -cki [31].

Forma żeńska: Konstancja Dźiedźicka 1742, LBŁ 94.

DZIEKOŃSKI: Stanisław Kostka Dziekonski 1795, KACŁ 1713; nazwisko utworzone od n. msc. Dziekonie (za: SHNO t. I, s. 85) formantem –ski lub od dziekański ‘należący do dziekana’ (za: NP1, s. 169) [35].

Forma żeńska: Scholastyka Dziekońska 1793, KACŁ 1419.

DZIEMIAN: Ignacy Dziemian 1866, KAZŁ 223; nazwisko utworzone prawdopodobnie od im. Dziemianko (wsł. Demian, cerk. Damian) (za: SHNO t. I, s. 85) [7].

DZIENISZEWSKI: Aleksander Dzieniszewski 1896, KS; nazwisko utworzone od im. Dionizy; wsł. im. Denis, Denisz, Dynisz (za: NP1, s. 134-135) formantem –ewski [34].

Forma żeńska: Anna Dzieniszewska 1868, KAŚŁ 30.

DZIERZGOWSKI: nob. Petrus Dzierzgowski s. canonici Wolislawski…et praediis M. S. Lomzensibus et Wiznensibus 1537, RTA s. 4; nazwisko utworzone od n. msc. Dzierzgowo ciech., gm. Dzierzgowo (za: NP1, s. 171); też Dzierzgi Maz. łomż. gm. Nowogród (por. NWHS, s. 107) [19].

DZIĘGIELEWSKI: Stanisław Dzięgielewski 1866, KAZŁc 24; nazwisko utworzone od n. msc. Dzięgielewo płoc., gm. Gozdowo (za: NP1, s. 153); Dzięgiele Maz. łomż., gm. Stawiski (por. NWHS, s. 107) formantem -ski  [21].

Forma żeńska: Katarzyna Dzięgielewska 1789, KACŁ 984.

DZIKO(W)SKI: Wincenty Walenty Dzikowski 1791, KACŁ 1147; Paweł Dzikoski 1794, KACŁ 1530; nazwisko utworzone od n. msc. np. Młp.: Dzików, tarnob., gm. Tarnobrzeg (za: SEM cz. 3, s. 43) formantem -ski [3].

Forma żeńska: Janina Dzikowska 1792, KACŁ 1383.

DZWONKO(W)SKI: Stanislaus Dzwonkowski de districtu Lomzensi 1560, RTA s. 157; 1561, RTA s. 191; nazwisko utworzone od n. msc. Dzwonki, Dzwonkowo ostroł., gm. Czerwin (za: SHNO t. 1, s. 88) formantem -ski [8].

Forma żeńska: Alexandra z Grochowalskich Dzwonkoska 1810, KAZŁ 398.

(ELIASZ) Forma żeńska: Beyla z Eliaszow, żona Idzka Wigdorowicza Perły 1828, APŁ z. 169; nazwisko utworzone od hebr. im. Eliasz ‘Jahwe jest moim Bogiem’ (za SEM cz. 2, s. 33) [11].