Mieszkanki i mieszkańcy mogą wpływać na kształt gminnych polityk publicznych wykorzystując do tego celu istniejące narzędzia partycypacji. Jednym z nich jest obywatelska inicjatywa uchwałodawcza. Instytucja ta jest nie tylko wyrazem woli ustawodawcy krajowego w kierunku zwiększenia roli partycypacji mieszkańców we wspólnocie samorządowej, ale stanowi też istotne uprawnienie urzeczywistniające realizację zasady pomocniczości określonej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Odpowiada również prawu europejskiemu, tj. zapisom Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego mówiącemu, że prawa obywateli do uczestnictwa w kierowaniu sprawami publicznymi są jedną z demokratycznych zasad. Autorzy Karty wyrazili także przekonanie, że istnienie społeczności lokalnych wyposażonych w rzeczywiste uprawnienia stwarza warunki dla zarządzania skutecznego i pozostającego zarazem w bezpośredniej bliskości obywatela.
