hersz-pelterowicz

Historia Żydów w Nowogrodzie sięga XV wieku, ale aż do wieku XVII było ich tu bardzo niewielu. Gmina żydowska ukonstytuowała się w wieku XVIII. To właśnie wtedy wzniesiono drewnianą synagogę. Na początku XIX wieku Żydzi stanowili 15 procent mieszkańców miasta. Trudnili się handlem drobnostkowym produktami wiejskimi i kramarszczyzną. W 1865 roku prawie co drugi mieszkaniec był pochodzenia żydowskiego, w 1908 roku zaś gmina żydowska liczyła aż 1542 osoby, które posiadały większość sklepów oraz prowadziły przeprawę promową na Narwi. Powstała wtedy druga synagoga, również drewniana. W czasie I wojny światowej zniszczono około 70 procent zabudowy Nowogrodu, a Rosjanie nakazali Żydom opuszczenie miasta. W roku 1921 pozostało w nim tylko 514 Żydów. Kolejna fala zniszczeń wojennych dotknęła Nowogród we wrześniu 1939 roku. Ludność żydowska w większości uciekła do Łomży. Do 1941 roku oba miasta były pod okupacją sowiecką, a następnie trafiły w ręce III Rzeszy. W styczniu 1943 roku około 300 żydowskich rodzin z Nowogrodu i Łomży zostało wywiezionych do obozu zagłady Auschwitz. Jedynymi pozostałościami po społeczności żydowskiej w przedwojennym Nowogrodzie jest cmentarz wzniesiony około 1778 roku oraz budynek przy rynku, którym do 1939 roku działała szkoła żydowska. I właśnie w miejscu, w którym znajduje się cmentarz żydowski stanęła tablica informacyjna upamiętniająca historię społeczności żydowskiej w Nowogrodzie. Tablica powstała dzięki wsparciu, jakiego udzieliła Przyjaciołom Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce Hollywoodzka aktorka Gwyneth Paltrow, która jest potomkinią działającego w XIX w. rabina nowogrodzkiego okręgu synagogalnego, Hersza Pelterowicza.

28.04.2022 16:12