Porady prawne

Pani Anna z Jedwabnego:

Wraz z mężem od rok 1989 prowadzimy gospodarstwo rolne, które przekazali nam moi rodzice. Teściowie, którzy też byli rolnikami, mieli gospodarstwo rolne na Mazurach. teść zmarł w 1999r., a teściowa w ubiegłym roku. Gospodarstwo dalej figuruje na teściów, ale od 1998 roku faktycznie gospodarzy na nim brat męża, który jest kawalerem. Jest jeszcze siostra męża, która po ukończeniu ogólniaka i uniwersytetu pracuje jako nauczycielka w Warszawie. Brat męża twierdzi, że skoro my posiadamy własne gospodarstwo, a siostra mieszka w mieście to wyłącznie on jest właścicielem gospodarstwa na Mazurach. Czy ma rację?

Pani Anno trudno jest mi przedstawić jednoznaczne stanowisko w sprawie, gdyż w treści Pani listu brak jest niezbędnych danych, a w szczególności, czy teściowie pozostawili testamenty oraz czy siostra, mimo, iż ukończyła liceum ogólnokształcące a potem uniwersytet, nie posiada uprawnień do dziedziczenia gospodarstwa rolnego np.: ukończenie kursu przysposobienia rolniczego, co ma istotne znaczenie przy dziedziczeniu gospodarstw rolnych po osobach zmarłych przed dniem 14 lutego 2001r.

W przypadku istnienia ważnych testamentów majątek, w tym i gospodarstwo rolne, dziedziczy spadkobierca wskazany w testamentach. Jeżeli testamentów teściowie nie pozostawili, sprawa dziedziczenia jest bardziej skomplikowana. Po zmarłym w 1999 teściu, w oparciu o obowiązujące wówczas przepisy prawa spadkowego, spadek odziedziczyli: żona (teściowa) oraz synowie i córka – wszyscy w ¼ części. Z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą wyłącznie osoby, które na dzień otwarcia spadku, czy datę śmierci teścia, posiadali uprawnienia do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Prawdopodobnie takie uprawnienie posiadała teściowa, brat męża oraz Pani mąż. Pamiętać należy, iż spadek po teściu dotyczy tylko udziału w połowie gospodarstwa, gdyż druga połowa stanowiła od chwili śmierci teścia własność żyjącej wówczas teściowej, czyli od daty śmierci teścia, teściowa była współwłaścicielem gospodarstwa w części 2/3, a mąż z bratem w częściach po 1/6.

Po wejściu w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001r., a mianowicie od dnia 14 lutego 2001r., dziedziczenie gospodarstw rolnych następuje na tych samych zasadach, co do pozostałego majątku, a więc dziedziczenie gospodarstwa rolnego po zmarłej w ubiegłym roku teściowej będzie następujące: każde z dzieci, a mianowicie Pani mąż, brat i siostra męża dziedziczą po 1/3 z części przypadającej zmarłej teściowej, czyli z 2/3, co powoduje, że z udziału po teściowej każde z dzieci otrzymuje 2/9 całości gospodarstwa. Doliczając udziały męża Pani i jego brata otrzymana w wyniku dziedziczenia po teściu, struktura własności gospodarstwa jest następująca: siostra posiada 2/9 udziału, a Pani mąż z bratem 7/9, czyli po 7/18 na każdego z nich. Jeżeli nie przeprowadzono postępowań o stwierdzenia nabycia spadku po teściach, należy to uczynić, a właściwym do rozpoznania będzie sąd w rejonie którego teściowie ostatnio, przed śmiercią, stale zamieszkiwali, a następnie należy przeprowadzić postępowanie o dział spadku i zniesienie współwłasności i zapewne gospodarstwo rolne przypadnie bratu męża, lecz będzie on zobowiązany do dokonania spłat na rzecz Pani męża w wysokości odpowiadającej wartości 7/18 gospodarstwa, a siostrę w 2/9. Wysokość spłat lub dopłat może być inna, zależna od okoliczności sprawy (np.: rozliczenie darowizn, nakładów etc), ale to przekracza zakres odpowiedzi na postawione pytanie.