11 marca świętujemy Dzień Sołtysa, połowa z nich to sołtyski

Sołtysi funkcjonowali w Polsce od średniowiecza. Zmieniała się ich rola i znaczenie. Np. w przeszłości sołtysi mieli uprawnienia lokalnych sędziów.
Dziś sołtys to przede wszystkim reprezentant lokalnej społeczności. Organizuje dla niej zebrania wiejskie i załatwia na nich lokalne sprawy.

Sołtysowi pomaga rada sołecka
Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Jakie są obowiązki sołtysa?
Obowiązki sołtysa nie sprowadzają się wyłącznie do uczestniczenia w posiedzeniach rady sołeckiej. Do obowiązków sołtysa należy m.in.:
-przewodniczenie posiedzeniom rady sołeckiej,
-zwoływanie zebrania wiejskiego,
-przygotowanie projektów uchwał i opinii zebrania wiejskiego,
-realizacja uchwał rady gminy dotyczących sołectwa,
-współdziałanie z organami gminy i radnymi w zakresie zadań publicznych,
-współpraca z organizacjami działającymi na terenie sołectwa,
-wykonywanie innych zadań należących do sołtysa z mocy ogólnie obowiązujących przepisów.

Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, jeszcze na koniec 2018 r. (data aktualizacji danych to 28 maja 2019 r.) na 40 447 sołectw w Polsce funkcję sołtysa sprawowało 24 251 mężczyzn (niecałe 60 proc.) oraz 16 196 kobiet (około 40 proc.). Jednak rok 2019 był rokiem wyborczym w sołectwach i jak wynika z danych zebranych przez Stowarzyszenie Sołtysi Mazowsza,– liczba kobiet sprawujących urząd funkcję sołtysa wyrównała się z liczbą mężczyzn.

Sołtys inkasentem
W praktyce sołtysi jako osoby znane w lokalnej społeczności pełnią często rolę inkasentów w poborze podatku rolnego i innych podatków lokalnych. Przy czym w funkcji inkasentów sołtys nie jest uprawniony do poboru i wpłaty organowi podatkowemu niezapłaconych w terminie płatności podatków. Inkasent nie może więc pobierać zaległości podatkowych.

Jak wybierani są sołtysi?
Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.

Jakie jest wynagrodzenie dla sołtysa?
Od lat pojawią się postulaty, aby sołtysi otrzymywali pensję. Pomimo społecznego charakteru swojej pracy. Na dziś mogą liczyć jedynie na diety oraz zwrot kosztów podróży służbowej. Podstawą prawną jest art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Przepis stanowi, że rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej. Problemem jest to, że ustawodawca nie zdefiniował pojęcia "dieta". Przyjmuje się za wskazówkami sądów administracyjnych, że dieta służy wyrównania wydatków i strat spowodowanych pełnieniem przez sołtysa funkcji przewodniczącego rady. Sądy administracyjne podkreślają, że wykluczona jest sytuacja, gdy sołtys przez dłuższy czas nie wykonuje obowiązków wynikających z pełnionej funkcji, nie ponosi żadnych kosztów związanych z pełnieniem funkcji, a otrzymuje dietę. Dlatego nie można ustanowić co miesięcznej diety wypłacanej niezależnie od aktywności sołtysa. W przeciwnym razie dieta ustalona w stałej kwocie miałaby charakter okresowego ryczałtu, który przyjmuje charakter stałego, wynagrodzenia, niezależnego od kosztów związanych z pełnieniem funkcji.