Fenomen ogrodów działkowych w Polsce [FOTO]

Pamiętajcie o ogrodach
Przecież stamtąd przyszliście
W żar epoki użyczą wam chłodu
Tylko drzewa tylko liście

Pamiętajcie o ogrodach
Czy tak trudno być poetą
W żar epoki nie użyczy wam chłodu
Żaden schron żaden beton

(tekst: Jonasz Kofta)

Trochę historii

Historia ogrodnictwa działkowego w Polsce ma ponad 120 lat. Pierwszy ogród działkowy „Kąpiele Słoneczne” powstał w 1897 roku w Grudziądzu i istnieje do dzisiaj. Ideą pierwszych zakładanych ogrodów była chęć pomocy najbiedniejszym. Mały skrawek ziemi, który mieli do dyspozycji pozwalał wyprodukować warzywa i owoce oraz pozwalał przebywać na świeżym powietrzu.

W okresie I wojny światowej ogrody zaspokajały niedobory żywieniowe Polaków. 

Rozwojowi ogrodów międzywojnia szczególnie pomogło wprowadzenie w 1922 roku urlopów wypoczynkowych. Kawałek gruntu w pobliżu miejsca zamieszkania był idealnym rozwiązaniem na tanie wczasy. 

W tym okresie powstawało wiele towarzystw działkowców, które na terenie ogrodów prowadziły w sezonie letnim półkolonie dla dzieci z niezamożnych rodzin. W idei ogrodów widziano projekt społeczny na ogromną skalę, który jednoczył różnorakie opcje światopoglądowe.

W czasach kryzysu lat trzydziestych Ministerstwo Opieki Społecznej prowadziło kampanie nadawania działek pod uprawy bezrobotnym.

W 1936 roku powstał hymn działkowców „Zielona Rzeczpospolita” autorstwa Zofii Drwęskiej – Doeringowej, który jest aktualny do dzisiaj:

W radosnych blaskach wiosny rozkwita
Nasza Zielona Rzeczpospolita,
Dobro ludzkości w hymnie swym śpiewa,
Sztandar jej dumnie powiewa,(…)

Po wojnie władze rzuciły hasło: "każdej rodzinie pracowniczej ogródek działkowy". Dekret o pracowniczych ogrodach działkowych  z 29 czerwca 1946 r. nadał ogrodom status urządzeń użyteczności publicznej i dał im podstawy prawne do dalszego rozwoju. 

W dniu 9 marca 1949 roku Sejm podjął ustawę o pracowniczych ogrodach działkowych, na mocy której ruch ogrodnictwa działkowego został oddany pod zarząd związków zawodowych.

Od 1957 roku rozpoczął się ruch oddolny, zmierzający do przywrócenia ogrodom działkowym samorządności. W ramach istniejących struktur związków zawodowych zaczęły powstawać Wojewódzkie Zarządy Pracowniczych Ogrodów Działkowych, co doprowadziło do powołania w grudniu 1957 roku Krajowej Rady Pracowniczych Ogrodów Działkowych  jako organizacji samorządnej. I tak pozostało do 1981 roku, kiedy to w dniu 6 maja Sejm podjął Ustawę o pracowniczych ogrodach działkowych, na mocy której powołany został Polski Związek Działkowców jako organizacja samodzielna z własnym statutem, Ustawa ta po raz pierwszy w historii określiła i zabezpieczyła prawa działkowców oraz ustanowiła gwarancje dla istnienia ogrodów.

Lata 80-te ubiegłego wieku, już po powołaniu Polskiego Związku Działkowców, to okres szybkiego rozwoju ogrodów w Polsce. Akty wykonawcze Rady Ministrów dawały większą swobodę w pozyskiwaniu gruntów, a gwarancja partycypacji urzędów oraz instytucji w organizowaniu ogrodów otworzyła szerokie możliwości i duże pole do działania.

W latach 90-tych zaznaczyła się wyraźna stagnacja w rozwoju ogrodów. Po zmianie ustroju społecznego w Polsce przestało istnieć wiele zakładów pracy, a te które nadal funkcjonowały w nowej rzeczywistości, w zasadzie przestały interesować się i opiekować ogrodami pracowniczymi, zakładowymi. Ze względu na atrakcyjne położenie niektóre gminy zaczęły walczyć o przejęcie gruntów, na których funkcjonowały ogrody działkowe.
Na mocy uchwalonej w dniu 23 czerwca 1995 r. nowelizacji ustawy z 1981 roku, Polski Związek Działkowców otrzymał bezpłatnie w wieczyste użytkowanie ziemię, na której były zlokalizowane ogrody.
W 2005 roku na mocy ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych przekształcono pracownicze ogrody działkowe w rodzinne ogrody działkowe. Ustawa zabezpieczyła istnienie ogrodów, bezpieczeństwo prawne polskich działkowców oraz przyszłość rodzinnych ogrodów działkowych. 

W 2007 roku Polski Związek Działkowców został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym jako stowarzyszenie ogrodowe prowadzące rodzinne ogrody działkowe.

Trybunał Konstytucyjny orzeczeniem z 11 lipca 2012 r. uznał, że gro zapisów ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych jest niekonstytucyjnych. W konsekwencji Sejm w dniu 13 grudnia 2013 r. uchwalił ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych, która wypełniła wytyczne Trybunału Konstytucyjnego realizując jednocześnie zasadniczy cel aktu, tj. zabezpieczyła istnienie i rozwój ogrodów działkowych w Polsce. Funkcja ogrodów nie uległa zmianie. Pozostały urządzeniami użyteczności publicznej służącymi społecznościom lokalnym jako tereny zielone w miastach oraz miejsca wypoczynku i prowadzenia upraw ogrodniczych przez polskie rodziny.

Aktualnie w Polsce jest około 1 mln działek, z których korzysta blisko 1,2 mln osób.