Pamięci Żydów Łomżyńskich. 78. rocznica likwidacji getta [VIDEO]

- Złożyliśmy kwiaty i znicze pod tablicą upamiętniającą rocznicę likwidacji getta. Miasto Łomża, władze musza pamiętać o tych ludziach, którzy mieszkali na tej ziemi. Pamiętać o tym jak trudne to były czasy, a więc II wojna światowa. Od kilku lat staramy się właśnie w taki symboliczny sposób złożyć kwiaty ku pamięci osób pochodzenia żydowskiego, którzy mieszkali na terenie Łomży czy w ogóle Ziemi Łomżyńskiej. Oni na skutek działań obcych państw często musieli ginąć. Musimy również pamiętać, że oni także tworzyli naszą piękną historię- mówi Mariusz Chrzanowski, prezydent Łomży.

 

Warto także wspomnieć, iż wśród nas wciąż są świadkowie tamtych wydarzeń. Takie historie z całą pewnością zostawiają mocny ślad, gdzieś tam w środku każdej z tych osób.

- Jako dziecko mieszkałem przy u. Dwornej, obok ul. Sikorskiego. Pamiętam jak w 1941 roku hitlerowcy pędzili Żydów właśnie do getta.  Środkiem ulicy szły całe szeregi ludzi. Patrzyłem z okna i zastanawiałem się co się dzieje. Wszędzie wielkie psy, mężczyźni z pałkami. Wtedy mama krzyknęła do mnie, bym uciekał z okna. Doskonale zdawała sobie sprawę co się właśnie odbywa. Żydzi prowadzeni byli na Rynek Zambrowski (obecnie Plac Niepodległości), a czasem stamtąd wywożeni w nieznane miejsca. To była wielka klęska i tragedia, ale i ogromny smutek. Ludność żydowska współżyła z Polakami. Pamiętam jak mówiło się, iż u nich zawsze można coś dostać, kupić. Nasze stosunki zawsze były pozytywne i dobre. Mord Żydów jest rzeczą nie do przyjęcia, ale w szczególny sposób tutaj, w Łomży. Sądzę, że ta rocznica tego nieszczęścia jakie spotkało ten naród jest bardzo ważna. Musimy zawsze uświęcać tamte wydarzenia przynajmniej przez złożenie wieńców, zapalenie znicza czy modlitwę. Oni są innej wiary, ale wierzą w tego samego Boga co my. Pamięć o nich jest bardzo istotna- tłumaczy ojciec Jan Bońkowski z Klasztoru Braci Mniejszych Kapucynów w Łomży.

Łomżyńskie getto dla ludności żydowskiej powstało 12 sierpnia 1941 roku pomiędzy ulicą Dworną, Woziwodzką, Żydowską, Rybaki, Zieloną, Senatorską i Starym Rynkiem. Budynek Ratusza wyłączony był z getta. Główna brama znajdowała się ul. Senatorskiej, u wylotu na Stary Rynek w pobliżu Wielkiej Synagogi w Łomży.

To właśnie feralnego dnia, o którym wspomina ojciec Jan Bońkowski,  niemieccy żołnierze rozkazali wszystkim Żydom przenieść się do getta w przeciągu jednego dnia i wyznaczyli kontrybucję w wysokości 25 kilogramów złota. W samym getcie żyło ok. 10 tysięcy osób z Łomży, Jedwabnego, Piątnicy, Stawisk, Wizny i Rutek. W getcie panowały straszne warunki, a w wyniku przeludnienia i głodu panowała dyzenteria oraz tyfus. Dochodziły również masowe mordy w Lesie Giełczyńskim. 16 sierpnia 1941 roku eksterminacji poddano ok 200 osób a dzień później ok. 2 tysięcy. Szacuje się, iż w zbrodniach w Lesie Giełczyńskim zamordowano ok. 12 tysięcy osób, wśród których było ok. 7 tysięcy Żydów.

Likwidacja Getta w Łomży rozpoczęła się 2 listopada 1942 roku, a zakończyła 11 listopada. Większość pozostałych przy życiu Żydów, których było ok. 8 tysięcy, przewieziono do obozu przejściowego w Zambrowie, a następnie po jego likwidacji, 10 stycznia 1943 roku do niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zostali wymordowani. Część łomżyńskich Żydów trafiło do obozów w Kiełbasinie, Wołkowysku i Białymstoku

W 1986 roku na murze budynku przy ul. Senatorskiej 6, w miejscu spalonej Wielkiej Synagogi, umieszczono tablicę pamiątkową z brązu. Została ona ufundowana przez lokalną społeczność w 44. rocznicę zagłady łomżyńskiego getta. Na tablicy widnieje napis w języku polskim i hebrajskim: „Od lipca 1941 roku do listopada 1942 roku na terenie ulic: Dwornej – obecnie 22 lipca, Senatorskiej, Woziwodzkiej, Zielonej, Żydowskiej – obecnie Zatylnej, Rybaki, hitlerowcy utworzyli getto, w którym poddali eksterminacji 9 tysięcy Polaków narodowości żydowskiej. 3,5 tysiąca spośród nich rozstrzelano w lasach koło wsi Giełczyn i Sławiec. Niemieccy okupanci utworzyli na Ziemi Łomżyńskiej getta w 15 miejscowościach. Tragiczna droga przebywających w nich około 40 tysięcy ludzi prowadziła do obozu zagłady w Treblince. Niech pamięć o nich i niosących im pomoc w tych strasznych dniach trwa.”