Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 15)

„Bardzo dziękuję za podjęte przez Panią działania. Moja Mama niedawno umarła, a ja dopiero teraz zaczęłam natrafiać na ślady być może swoich przodków. Może, bo nie mam na razie pewności, nie znam imion i dat. Jestem dopiero na początku swojej drogi w ustalaniu ich historii. Żałuję, że nie wiedziałam o tych stronach, że nie przyszło mi do głowy, że tyle dokumentów zostało już opracowanych… Szczerze podziwiam Pani dociekliwość i bardzo za nią dziękuję w imieniu swoim i wszystkich poszukujących swoich korzeni!”

Mam nadzieję, że będą one dla czytelników motywacją do własnych poszukiwań. Warto skorzystać z zasobów, jakie pomieściliśmy w naszej ogólnodostępnej bazie danych o łomżyńskich nazwiskach. Stale też tę bazę wzbogacamy. Na jej podstawie przekazuję kolejne (bardzo okrojone) informacje o nazwach osobowych, które są powiązane z Łomżą poprzez swoich nosicieli.

Nazwiska na literę o zawarte w poniżej publikowanym słowniku otwiera antroponim Obrycki, który odsyła nas do etymologii tej nazwy osobowej związanej z regionem, jakim jest Mazowsza i do jednej z jego historycznych ziem, ziemi łomżyńskiej. To z nią prawdopodobnie byli związani protoplaści współczesnych nosicieli nazwiska Obrycki. Samo nazwisko występuje w źródłach z regionu łomżyńskiego (m.in. w parafii Romany i Jedwabne). Np. w metrykach jedwabińskich znajdujemy:

Wojciech Konopka Stanu Szlacheckiego, syn Jana i Maryanny Obryckiey, zawarł małżeństwo z Maryanną Jałbrzykowską, córką Ignacego i Franciszki Kurzątkowskiey. Konopki; KMJ 1829, poz. 13; Jakub Chrzanowski, Szlachcic, syn Walentego i Julianny z Obryckich, zawarł małżeństwo z Franciszką Kuczewską Szlachcianką, córką Jozefa i Tekli z Wądołowskich. Kucze Małe; KMJ 1837, poz. 9;  Jan Chyliński, szlachcic, syn Józefa i Maryanny z Niecikowskich, zawarł małżeństwo z Teressą Karwowską, córką Macieia i Julianny z Obryckich. Kąty Stryiaki; KMJ 1831m poz. 21; Wojciech Karwowski, szlachcic, syn Michała i Rozalii z Obryckich, zawarł małżeństwo z Teofila Konopczanką, szlachcianką, córką Woyciecha i Anny z Borawskich. Kubrzany; KMJ 1835, poz. 3;  Maryanna z Obryckich Konopczyna, Szlachcianka, żona Jana. Konopki Chude; KZJ 1838, poz. 19; Kalixt Obrycki, Szlachcic, syn Grzegorza i Barbary z Dzięgelewskich, zawarł małżeństwo z Ludwiką Szumoską, włościanką, córką Jozefa i Maryanny z Roszków. Witynie; KMJ 1844, poz. 22.

Te ostatnie ekscerpty z księgi zmarłych i z księgi małżeństw zaświadczają o szlacheckim pochodzeniu Maryanna z Obryckich i Kalixta Obryckiego. Samo nazwisko pochodzące od nazwy miejscowej (wieś szlachecka m.in. w gm. Przytuły, pow. Łomża; wywodzi się jej nazwę od nazwy osobowej Obrytek lub od nazwy kulturowej, która oznacza ‘miejsce obryte’  por. NMHS, s. 153) wskazuje na to, że osoby je noszące są pochodzenia szlacheckiego, lecz dodatkowo opis zmarłej jako szlachcianki i kawalera jako szlachcica potwierdza tę informację etymologiczną. W Herbarzu Kapicy zapisano:

OBRYCKI:  Obryczki herbu Buynowie 1522. HKap; s. 157;  Obriczki de Kownati herbu Buyny 1532. HKap; s. 117; Obriczki de Rostuszewo herbu Buyny 1532. HKap; s. 117 i miejscowość OBRYTKI:   Obrytki herbu Buyno 1471. HKap; s. 139; Obrytki herbu Buyno. 1471. HKap; s. 156;

Nazwisko to nosiły także osoby wyznania mojżeszowego: w Nowogrodzie Obrycka Sora, córka Jankiela (246/1854), a w Łomży Obrycki Jankiel, syn Ajzyka (111/1884) i Obrycki Wigdor, syn Icka (30/1900), jak notuje to księga zmarłych. 

Pośród nazwisk łomżyńskich wiele jest motywowanych podobnie (por. np. Olszewski, Pachucki, Pogroszewski), ponieważ mieszczanie łomżyńscy wywodzili się głównie z okolicznej drobnej szlachty. Historyk Kazimierz Tymieniecki stwierdził, że: „Mieszczan, którzy są nie tylko pochodzenia szlacheckiego, ale którzy nawet ze stanem szlacheckim nie zatracili związków spotykamy szczególnie licznie w Łomży” (za: Tymieniecki K., Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich, Warszawa 1921, s. 100-101).  

OBRYCKI: Feliks Obrycki 1872, KAŚŁ 51; nazwisko utworzone od Maz. n. msc. Obryte, łomż., gm. Nur (za: SEM cz. 3, s. 132); też Obrytki w gm. Przytuły; formantem -cki [6].

Forma żeńska: Zofia Obrycka 1620, LBŁ 1284.

OBUCHOWSKI: Andrzej Obuchowski 1680, LBŁ 733; nazwisko utworzone od ap. obuch ‘1. ucho siekiery, topora; 2. gatunek dawnej broni; 3. buty’ lub n. msc. Obuchów w pow. dzisieńskim, witebskim formantem -(ow)ski (za: NMK s. 281).

Forma żeńska: Brygida Obuchowska 1681, LBŁ 576.

OCHOCKI: Józef Ochocki 1755, LBŁ 1135; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Ochocice, piotr., gm. Kamieńsk (za: SEM cz. 3, s. 132) formantem -cki.

OCHOTKA: Szymon Ochotka 1614, LBŁ 157; nazwisko utworzone od ap. ochota ‘chęć’ (por. NP2, s. 171) formantem -ka. 

(OGONOWSKI) Forma żeńska: Anna Ogonowska 1696, LBŁ 77; nazwisko utworzone od n. msc. Ogonowo (za: SHNO t. I, s. 268) też n. m. Ogony ostroł., gm. Różan (za: NP2, s. 174) formantem -ski [18].

OKRASA: Zofia Okrasa 1608, MBŁ 69; nazwisko utworzone od ap. okrasa ‘ozdoba, przybranie’; też ‘przyprawa’ (za: SEM cz. 1, s. 194) też od n. msc. Okrasin łomż., gm. Radziłów (za: NP2, s. 176) [2].

OKULIŃSKI: Władysław Okuliński 1896, KS; nazwisko utworzone od n. msc. Okulice tarn., gm. Rzezawa (za: NP2, s. 177) [5].

Forma żeńska: Wiktoria Okulińska 1887, KOPŁ 285.

(OKUNIEWSKI) Forma żeńska: Józefa Okuniewska 1869, KAZŁ 79; nazwisko utworzone prawdopodobnie od ap. okuń ‘okoń’ (za: SEM cz. 1, s. 195) formantem -ewski lub od n. msc. Okuniew warsz., gm. Halinów formantem -ski [1].

OKUROWSKI: Stanisław Okurowski 1614, LBŁ 134; nazwisko utworzone od Maz. n. msc. Okurowo, łomż., gm. Kolno (za: SEM cz. 3, s. 133) formantem -ski [5].

Forma żeńska: Marianna Okurowska 1708, LBŁ 1141.

Nazwisko poniżej ma etymologię, która odsyła nas do języka niemieckiego, a współcześnie do znanego w Łomży i w regionie łomżyńskim nazwiska Olbryś, które jest spolszczoną postacią antroponimu Olbricht i wskazuje na korzenie jego nosicieli.  

OLBRICHT: Zuzanna Olbricht 1612, MBŁ 1057; nazwisko utworzone od im. Adalbert, Olbracht, w stwniem. Athalbracht (adal ‘szlachetny ród’ i beraht ‘jasny, błyszczący’)
(za: SEM cz. 2, s. 2).

OLECHOWSKI: Konstanty Olechowski żołnierz urlopowany 1869, KAZŁ 21; nazwisko utworzone od n. msc. Krpłd: Olechowiec, Olchowiec, dziś Olchowiec, krośn., gm. Czerna (za: SEM cz. 3, s. 133) formantem -ski [10].

OLEJOWICZ: Ryfka z Oleiowiczow, żona Leybka Idzkowicza Kadzidło, 1827, APŁ z. 169; nazwisko utworzone od ap. olej ‘płynny tłuszcz wyciskany z oliwek lub innych roślin oleistych’ (za: NP2, s. 178) formantem -owicz. 

OLENDER: Stanisław Olender wyrobnik 1869, KAZŁ 270; nazwisko utworzone od Holender ‘pochodzący z Holandii’ (za: NP1, s. 309) [15].

(OLESKI) Forma żeńska: Anna Oleska 1712, LBŁ 1360; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Olsze, wieś w par. Wieszczyczyno w dawnym powiecie kościańskim, dziś zaginiona; Młp: Oleszno, kiel., gm. Krasocin; Krpłd: Olesko (za: SEM cz. 3, s. 133) [1].

OLEWNIK: Małgorzata Olewnik 1599, LBŁ 160; nazwisko utworzone od ap. olej > oliwnik ‘ten, kto trudni się wyrobem oleju’ (za: SEM cz. 1, s. 195).

OLĘDZKI: Wacław Olędzki 1876, WPRŁ 122; nazwisko utworzone od n. msc. Młp: Olędy, siedl., gm. Zbuczyn Poduchowny (za: SEM cz. 3, s. 133).

OLSZAŃSKI: Jan Olszański1820, KAUŁ 31; nazwisko utworzone od n. msc. Krpłd: Olszany, przem., gm. Krasiczyn; Olszany, Olszanica; Krpłn: Holszany, Olszany w dawnym powiecie oszmiańskim (za: SEM cz. 3, s. 134) formantem -ski [4].

OLSZE(W)SKI: Albertus filus Joannis Olszewski terra Lomzensis incola 1595, APB zbiór Kapicjana; Franciszek Olszeski mayster kunsztu szewskiego 1809, KAŚŁ 36; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Olszow, dziś Olszewo, pozn., gm. Środa Wielkopolska; Młp: Olszowka, dziś Olszówka Nowa i Stara, kiel., gm. Wodzisław; Maz: Olszewo-Borki, ostroł., gm. Olszewo-Borki; Olszewo-Przyborowo, łomż., gm. Rutki; Olszewo, łomż., gm. Śniadowo; Krpłn: Olszewo, wieś w dawnym powiecie święciańskim (za: SEM cz. 3, s. 134); też od n. os. Olszewy, Olszowy lub n. msc. Olszewo, m. in. w pow. nieszawskim (za: NMK s. 284) formantem -ski [74].

Forma żeńska: Jadwiga Olszewska 1638, LBŁ 1477.