Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 10)

W tym kontekście zrozumiemy, że nie na nas świat się zaczyna i nie na nas się kończy, chociaż niekiedy trudno nam w to uwierzyć. Jednak – w pewnym sensie – świat zaczyna się na rodzinie i na niej się kończy. Stale zachęcam do szukania odpowiedzi na pytanie: Skąd nasz ród? W związku z tym także popularyzuję stronę www.name.lomza.pl, na której znajdują się liczne materiały zaświadczające historię dawnej ziemi łomżyńskiej oraz dzieje rodów i rodzin tej ziemi, jej licznych mieszkańców: inteligentów, szlachetnie urodzonych, chłopów, rozmaitych rzemieślników, kupców, drobnych handlarzy; przedstawicieli odmiennej kulturowo społeczności miasta, jaką byli łomżyńscy Żydzi. Ich potomkowie żyją w Łomży do dziś, co potwierdza historia noszonych przez nich nazwisk. Ludność żydowska tworzyła barwną i aktywną wspólnotę z innymi ówczesnymi mieszkańcami miasta, dzieliła także biedę z ludnością polską w niełatwym dla wszystkich dziewiętnastym stuleciu.

Nieco inne uwarunkowania dotyczą także obecnych w Łomży potomków ludności ewangelickiej i prawosławnej, mieszczan, którzy również współtworzyli jej lokalną kulturę i gospodarkę. Właściwie każdej z tych społeczności można i należałoby poświęcić osobne słowniki czy monografie, gdyż źródłowy materiał onomastyczny jest tu bardzo bogaty. Przedstawiciele wymienionych społeczności reprezentują swoje środowiska kulturowe w niniejszym opracowaniu, bowiem poświadczenia ich nazwisk znalazły się w ekscerpowanych źródłach. Pochodzenie nazwisk odkrywa przed nami naszą tożsamość.

Pierwszy z antroponimów, rozpoczynający tę część słownika, identyfikujemy jako nazwisko, którego nosiciel o imieniu Chaim to przedstawiciel społeczności żydowskiej. Z Księgi pamięci gminy żydowskiej w Łomży (niedawno opublikowanej i dostępnej w Łomżyńskim Towarzystwie Naukowym im. Wagów w Łomży) dowiadujemy się, że niejaki „dr Szymon Kosowicz – zięć Bramzona, studiował na uniwersytecie w Wilnie, był asystentem w szpitalu żydowskim przy ulicy Czystej w Warszawie. Krótki czas pracował w Łomży i przeniósł się do Kolna, gdzie dał się poznać jako dobry i kompetentny lekarz”. Była też w Łomży rodzina żydowskiego stolarza Kosowicza, który należał do sekcji wioślarskiej w klubie sportowym „Makabi”, o czym opowiadał jego syn, kiedy przed dwoma laty przyjechał wraz z żoną z Nowego Jorku do Łomży, poszukując miejsc związanych z historią rodziny swego ojca. 

Dzielił ze mną swoje wzruszenie, kiedy oglądał metryki i zdjęcia z łomżyńskiego pinkasu i wspominał swego pracowitego i silnego ojca.

Wiele różnorodnych źródeł stwarza możliwości, by odkrywać własne korzenie, więc warto podjąć starania, zaczynając od rozmów z najstarszymi członkami rodziny, i utrwalać więzi, poznając także siebie.

(W nawiasie kwadratowym podano liczbę współczesnych nosicieli danego nazwiska w Łomży do roku 2005.)

KOSSOWICZ: Chaim Kossowicz 1896, KS 284; nazwisko utworzone prawdopodobnie od ap. kos ‘gatunek ptaka’ (za: SHNO t. I, s. 175) formantem -owicz.

KOSTECKI: Adalbert Kostaecki 1749, LBŁ 587; nazwisko utworzone od n. msc. Kostki (za: SHNO t. I, s. 173) lub n. os. Kostek, Kostko (za: NMK s. 199) formantem -cki [1]. 

Forma żeńska: Agnieszka Kostecka 1742, LBŁc 47.

KOSTKA: Albert Kostka 1621, LBŁ 1451; nazwisko utworzone od ap. kostka, zdrobnienie od kość (za: SEM cz. 1, s. 123) formantem -ka; też od formy zdrobniałej łac. im. Constantinus < constans ‘silnie stojący, stały’ (za: SEM cz. 2, s. 73) [1].

KOTAR: Marianna Kotar 1797, KACŁ 1981; nazwisko utworzone od ap. kotara ‘zasłona’, dawniej ‘rodzaj namiotu’ lub od niem. n. os. Kotter; też kotar ‘nieużytki’ (za: NP1, s. 451) [23].

KOTOWICZ: Abram Jankielowicz Kotowicz krawiec 1835, APŁ z. 169; nazwisko utworzone od kot (za: SHNO t. I, s. 176) formantem -owicz [1].

KOTOWSKI: Jan Kotowski adwokat Trybunału Wyższej Instancji Departamentu Łomżyńskiego 1809, KAUŁ 188; nazwisko utworzone od n. msc. np. Wlkp.: Kotowice, koniń., gm. Grabów; Kotowo, pozn., gm. Śrem; Kotow, dziś Kotowie, kiel., gm. Włoszczowa; Maz.: Kotowo, Koty łomż., gm. Jedwabne, gm. Grajewo, gm. Łomża (za: SEM cz. 3, s. 85) formantem -ski [48].

Forma żeńska: Marta Kotowska córka Stanisława mieszczanka miasta Łomży panna wyznania prawosławnego 1900, AMPśT 15. 

KOWAL: Hanus Kowal de Lomza 1557, RTA s. 135; nazwisko utworzone od ap. kowal (za: SEM cz. 1, s. 124).

KOWALCZYK: Jadwiga Kowalczyk 1635, LBŁ 1168; nazwisko utworzone od por. Kowal formantem -(cz)yk [61].

KOWALE(W)SKI: Stanisław Kowalewski 1683, LBŁ 805; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Kowalewskie, Kowalskie, dziś Kowalskie, pozn., gm. Pobiedziska; Kowalewo, dziś Kowalewko, pozn., gm. Oborniki; Kowalewo, pozn., gm. Kamieniec; Młp.: Kowale, Kowalowa, dziś Kowalowy, krośn., gm. Jasło; Kowalow, Kowale, Kowalowice, dziś Kowalów Dolny i Górny, kiel., gm. Wodzisław; Maz.: Kowalewo, łomż., gm. Kolno; Kowalewo, płoc., gm. Drobin (za: SEM cz. 3, s. 85) formantem -ski [187].

Forma żeńska: Zuzanna Kowalewska 1622, LBŁ 1654.

KOWALIK: Tekla Kowalik 1626, LBŁ 102; nazwisko utworzone od por. Kowal formantem -ik; też od ap. kowalik ‘gatunek ptaków’ (za: NMK s. 203) [23].

KOWALSKI: Adalbert Kowalski 1639, LBŁ 1538; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Kowalewskie, Kowalskie, dziś Kowalskie, pozn., gm. Pobiedziska; Kowale, sier., gm. Sieradz; Młp.: Kowale, dziś Kowala Duszocina, rad., gm. Wolanów (za: SEM cz. 3, s. 85) formantem -ski [59].

Forma żeńska: Tekla Franciszka Kowalska 1834, KAUŁ 46.

(KOWNACKI) Forma żeńska: Jadwiga i Elżbieta Kownackie 1612, MBŁ 1089; nazwisko utworzone od n. msc. Maz.: Kownaty, ciech., gm. Płońsk; Kownaty Borowe, ciech., gm. Ojrzeń; Kownaty Wojnowe, Kownaty Żędowe, ciech., gm. Ciechanów; Kownaty, łomż., gm. Piątnica; Kownatki, łomż., gm. Radziłów; Kownacino, dziś Kownacin, łomż., gm. Grabowo i Kownaty łomż., gm. Jedwabne (za: SEM cz. 3, s. 86) formantem -cki [6].

KOZAK: Mathias Kozak kupiec łomżyński 1593, APŁ zbiór Kapicjana; nazwisko utworzone od nazwisko utworzone od koza, kozak (za: SEM cz. 1, s. 124) [3].

Forma żeńska: Kozakowa 1698, LMŁ 64. 

KOZ(Z)ARZE(W)SKI: Stanisław Leopold Kozzarzeski 1809, KAZŁ 142; Stanisław Leopold Kozarzewski 1809, KAUŁ 187; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp.: Kozarzewo, Kozarzow, dziś Kozarzew, koniń., gm. Kazimierz Biskupi; Młp.: Kozarzow, Kozarzew, dziś Kasarzew Dolny i Górny, lub gm. Krzczonów (za: SEM cz. 3, s. 86) formantem -ski [1].

KOZIELSKI: Stanisław Kozielski 1831, KAUŁ 25; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp: Koźle, Kozieł, dziś Koźle, łódz., gm. Stryków; Kozielsko, pil., gm. Damasławek; Kozłowo, pozn., gm. Opalenica (za: SEM cz. 3, s. 86); też od n. os. Kozieł, Kozioł (za: NMK s. 204) formantem -ski [5].

KOZIEŁ: Albert Kozieł 1644, LBŁ 2105; nazwisko utworzone od ap. kozieł ‘samiec kozy’ (za: SEM cz. 1, s. 125) [6].

KOZIKOICZ//KOZIKOWICZ: Regina Kozikoicz 1612, MBŁ 1108; Judka Sapsowicz Kozikowicz wyrobnik 1831, APŁ z. 169; nazwisko utworzone od ap. koza, kózka (za: SEM cz. 1, s. 125-126) formantem -owicz.

KOZIKOWSKI: Paweł Koźikowski de Kisiołki 1748, LMŁ 1418; nazwisko utworzone od n. msc. Wlkp.: Kozikowo, wsi w dawnym pow. kcyńs., dziś zaginionej (za: SEM cz. 3. s. 86); też Maz. łomż.: Koziki gm. Zambrów, gm. Kolno (za: NWHS, s. 133) formantem -ski [47].

Forma żeńska: Kamila Kozikowska 1866, KAZŁ 207.

KOZŁO(W)SKI: Jan Kozłowski 1635, LBŁ 1143; Antoni Kozłoski 1795, KACŁ 1664; nazwisko utworzone od n. msc. np. Wlkp.: Kozłowo, pozn., gm. Opalenica; Młp: Kozłów, kiel., gm. Kozłów; gm. Małogoszcz; Kozłów, dziś część wsi Pustynia, tarn., gm. Dębica; Śl.: Kozłów, kat., gm. Sośnicowice (za: SEM cz. 3, s. 86); też od n. os. Kozieł, Kozioł (za: NMK s. 205) formantami -ski //-owski [284].

Forma żeńska: Zofia Kozłowska 1690, LBŁ 1148.