Podaj mi swoje nazwisko, a powiem Ci czyś z Łomży (cz. 2)

KOŁAKOWSKI: Martins Marci Kołakowsky 1613/1614, ASAZ s. 86; Konstanty Kołakowski 1618, LBŁ 906; Albert Kołakowski 1619, LBŁ 1067; Stanisław Kołakowski 1641, LBŁ 1825; Ryszard Kołakowski 1867, KAZŁ 76; Kazimierz Kołakowski 1887, KOPŁ 96; Michał Kołakowski 1879, KOPŁ 190; Onufry Kołakowski 1879, KOPŁ 40; Franc Kołakowski 1896, KS 373; nazwisko utworzone od nazwy miejscowości na Mazowszu północno-wschodnim: Kołaki Stare, dziś Kołaki Kościelne, łomż., gm. Kołaki Kościelne.; też Kołakowo, dziś Kołaki (-Strumienie, -Wietrzychowo) opisywane jako wsie szlacheckie w gminie Mały Płock, pow. Kolno, gdzie znajdowało się „gniazdo Kołakowskich wspomniane w dokumentach w 1421 r.”  

Jest to również jedno z tych nazwisk, które można określić jako łomżyńskie. Do 2015 roku nosiło je co najmniej 45 łomżan. 

Forma żeńska tego nazwiska występuje w źródłach łomżyńskich od końca XVII w.: Magdalena Kolakowska 1685, LBŁ 894; Katarzyna Kołakowska 1887, KOPŁ 117.

KORDAS, CORDAS, KORDASZ, KORDAŚ: Jakub Kordas 1611, MBŁ 830; Andrzej Kordas 1613, LBŁ 20; Albert Kordasz 1618, LBŁ 847; Zofia Kordas 1620, LBŁ 1258; Michał Kordasz 1621, LBŁ 1534; Paweł Cordas 1627, LBŁ 188; Janina Kordas 1628, LBŁ 427; Zofia Cordas 1632, LBŁ 787; Agnieszka Józefa Kordasz 1788, KACŁ 757; August Kordaś 1791, KACŁ 1215; Katarzyna Kordas 1795, KACŁ 1719; nazwisko utworzone od wyrazu kord ‘miecz’ lub od staropolskiego wyrazu korda ‘sznur, którym przepasywali się zakonnicy’.

Forma żeńska: Luwyza Kordasiowa 1809, KAŚŁ 33. 

Do 2015 r. notowano w Łomży co najmniej 5 nosicieli tego nazwiska.

KOTAR: Marianna Kotar 1797, KACŁ 1981; nazwisko utworzone od wyrazu kotara ‘zasłona’, dawniej ‘rodzaj namiotu’ lub od niemieckiej nazwy osobowej Kotter; też kotar ‘nieużytki’.  To nazwisko nosiło w Łomży w XX w. 23 osoby.

Kolejne nazwisko można również uznać za łomżyńskie, ponieważ pod koniec XX wieku największa grupa jego nosicieli (1194 osoby) mieszkała na terenie dawnego woj. łomżyńskiego.

MIL(I)EWSKI: Martinus et Mathias Mylyewsczy de Lomza 1544, RTA s. 18; Milewski de Lomza 1546, RTA s. 29; Johannes Mylewski de Lomza 1555, RTA s. 64; Joachim Mylewski de Lomza 1555, RTA s. 485; Franciscus Mylewski 1556 de Lomza, RTA s. 102; 1561, RTA s. 449; Mathias Mylewski de Lomza 1557, RTA s. 134; Mathias Jachimek Mylewski de Lomza 1561, RTA s. 502; Stanislaus Milewski Jachimkowicz de Lomza 1569, RTA s. 256; Stanislai Milewski de Lomza 1573, RTA 286; Georgius Francisci Milewski de Lomza 1574, RTA s. 561; Franciscus Miliewski de Lomza 1575, RTA s. 349; Martinus Miliewski de Lomza 1576, RTA s. 360; Michael Miliewski de Lomza 1576, RTA s. 562; Stanislaus Miliewski de Lomza 1576, RTA s. 562; Andreas Milewski kupiec łomżyński 1593, APŁ zbiór Kapicjana; Milewski 1604, LBŁ 567; Jan Milewski 1608, MBŁ 83; Andrzej Milewski 1609, MBŁ 440; Piotr Milewski 1610, MBŁ 552; Laurenty Milewski 1611, MBŁ 834; Marcin Milewski 1612, MBŁ 1106; Marcin Milewski 1614, LBŁ 153; Mateusz Milewski 1619, LBŁ 1148; Tobias Tobiae Milewski 1627, ASAZ s. 125; Tomasz Milewski 1683, LBŁ 809; Adalbert Milewski 1685, LBŁ 869; Łukasz Milewski 1736, LBŁ 74;Thomasa Milewskiego dziecię 1740, LMŁ 889; Michał Milewski 1752, LBŁ 892; Michał Milewski 1754, LMŁ 1879; Paweł Mile(w)ski szewc//professyi szewskiej 1836, KUŁ 33; 1838, KUŁ 160; 1840, KUŁ 149; 1842, KUŁ 60; 1843, KUŁ 163; Marcin Milewski 1756, LBŁ 1252; Konstanty Milewski 1832, KAUŁ 12; Józef Leopold Milewski 1833, KAUŁ 190; Antoni Milewski wyrobnik 1865, KAZŁ 35; Kazimierz Milewski 1867, KAZŁ 206; Antoni Milewski 1876, WPRŁ 250.

Forma żeńska: Barbara Milewska 1599, LBŁ 158; Anna Milewska 1600, LBŁ 263; Dorota Milewska 1605, LBŁ 702; Zofia Milewska 1610, MBŁ 568; Teofila Milewska 1615, LBŁ 271; Zuzanna Milewska 1615, LBŁ 243; Agnieszka Milewska 1616, LBŁ 568; Katarzyna Milewska 1616, LBŁ 572; Helena Milewska 1620, LBŁc 1271; Barbara Milewska 1685, LBŁ 924; Milewska Regentowa Łomżeńska 1727, LMŁ 440; Regina Milewska 1742, LBŁ 73; Krystyna Milewska 1752, LMŁ 1707; Józefa Augusta Milewska 1811, KAUŁ 29; Katarzyna Milewska 1829, KAUŁ 211; Maryanna Milewska 1865, KAZŁ 248; Helena Milewska 1869, KAŚŁ 28; Agnieszka Milewska 1873, KAŚŁ 60; Leontyna Leokadia Milewska 1874, KAŚŁ 13; Marcjanna Milewska 1876, WPRŁ 205; Stanisława Milewska 1887, KOPŁ 244.

Nazwisko to zostało utworzone od nazwy miejscowości, których na terenie Polski jest kilka, np.: w Wielkopolsce Milejów, w Małopolsce Milejowice, w Łomżyńskiem znajduje się Milewo opisywane jako gniazdo Milewskich: Milewo wieś szlach., gm. Szczuczyn, pow. Grajewo; Milewo-Gałązki (1444) wieś szlach., gm. Grabowo, pow. Kolno; Milewo (-Łosie, -Tosie, Wielkie) wsie szlach., gm. Troszyn, pow. Ostrołęka; Milewo (1442) Zabielne (1516) wieś szlach., gm. Kobylin Borzymy, pow. Wys. Maz. 

W gazecie „Życie i Praca” nr 30 z 1924 roku czytamy o przemysłowcu Milewskim:

„Suwalskie koło Ligi Obrony Powietrznej Państwa urządziło święto lotnictwa. Były odczyty, zabawa taneczna, pokazy filmowe. Nowy zarząd stanowią starosta Baranowski – prezes, nauczyciel gimnazjalny St. Kowal – sekretarz, ks. proboszcz Szczęsnowicz, prezydent miasta Szmidt, przemysłowiec Milewski – skarbnik, ppłk. Kulesza, major Obłaza, por. Miceński, sekretarz Inspektoratu Szkolnego Dziemian, dr Lipiński, dyrektor spółki „Oszczędność” Dargiel, prowizor Szwejkowski i urzędnik sądu Duda”.

W tym samym czasopiśmie z 1925 r. nr 72 znajdujemy wzmiankę o innym nosicielu tego nazwiska:

„Staraniem Łomżyńskiego Okręgowego Towarzystwa Rolniczego, przy poparciu działacza społecznego z Sieburczyna Czesława Kuberskiego, 24 sierpnia został zorganizowany pokaz bydła rasy czerwonej polskiej. Wystawiono 164 sztuki. Wśród nagrodzonych znaleźli się Czesław Kuberski, Ignacy Milewski z Małachowa, ks. Kulesza z Wizny, J. Lipiński z Mocarzy, T. Kędzierski z Zanklewa, L. Burzyński i St. Danicz z Sieburczyna, J. Czarnowski ze Srebrowa, A. Pianowski z Rutkowskich, W. Orłowski z Kowalina”.

Czasopismo „Wspólna Praca” nr 5 z 1929 r. podało, że:

„Związek Oficerów Rezerwy w Łomży liczy 37 członków. Prezesem jest por. rezerwy Włodzimierz Wiszniewski, członkowie zarządu to por. rez. dr Józef Milewski, por. rez. Wacław Nestorowicz i ppor. rez. Wacław Tuszowski”. 

Prasa łomżyńska utrwaliła postacie wielu dawnych mieszkańców ziemi łomżyńskiej.

Następne nazwisko Tadej znane jest w Łomży od II poł. XIX wieku. Wg badań z lat 90-tych XX wieku nosiło je w Polsce 203 osoby, najwięcej zaś w woj. tarnobrzeskim. W Łomżyńskiem było ich 4. W samej Łomży  na początku XXI wieku było 15 jego nosicieli. Źródła notują:

TADAJ: Teofil Tadaj 1874, KAŚŁ 59; nazwisko utworzone od imienia Tadej z aramejskiego thad-daj ‘(człowiek) o szerokiej piersi’, łac. Thaddaeus. 

Kolejne nazwisko Tutas należy w Polsce do dość rzadkich. W lat 90-tych XX wieku nosiło je w Polsce 83 osoby, w tym 9 w woj. łomżyńskim. W  woj. olsztyńskim było ich najwięcej – 30, a w woj. ostrołęckim 16. W źródłach łomżyńskich wystąpiło ono w II poł. XIX wieku.

TUTAS: Julianna Henryka Tutas 1873, KAŚŁ 59;  nazwisko utworzone od podstawy tut-, por. tuta ‘tutaj’, tutać dziecinne ‘pić’, tutaj, tutka ‘pysk krowy; gatunek jabłek’,  niemiecka nazwa osobowa Tuto. Współcześnie nosiło to nazwisko 5 mieszkańców Łomży.

TWAROWSKI: Maciej Twarowski 1702, KAŚŁ 247; nazwisko utworzone od nazwy miejscowości Twarogi. Miało do 2015 r. w Łomży 17 nosicieli.

Forma żeńska: Marianna Twarowska 1705, LBŁ 834.

TYROLSKI: Stanisław Tyrolski 1887, KOPŁ 172; nazwisko utworzone od nazwy regionu Tyrol (Włochy). Współcześnie nosi je co najmniej 6 mieszkańców Łomży.

Kolejne nazwisko również jest charakterystyczne dla regionu łomżyńskiego. Wywodzi się ono od nazwy miejscowej, która leży w granicach historycznej ziemi łomżyńskiej.

TYSZKA//TYSZKO: Stanisław Tyszka syn Pomścibora Tyszki 1468, ŁT. II 530 i 1472, ŁT. III 259, 260; Paulus Thysko f. d. Nicolai Throssynski de disttrictu Lomzensi 1556, RTA s. 78; nazwisko utworzone od imienia Tysz (Tymoteusz), wschodniosłowiańskie Tisz (cerk. Tichon) (za: SHNO t. II, s. 155; SEM cz. 2, s. 130); od nazw miejscowych na Mazowszu łomżyńskim: Tyszki-Ciągaczki gm. Czerwin; Tyszki-Łabno, -Wądołowo gm. Kolno (por. NWHS, s. 180-181). 

Noszą je osoby, które piszą się Tyszka lub Tyszko. W rejestrach źródłowych jest ich odpowiednio 34 i 22.

Nazwisko Tyszka nosiło w latach 90-tych XX w. 533 mieszkańców woj. łomżyńskiego, a w Polsce łącznie 2805 osób. W woj. ostrołęckim było ich 840, co poświadcza, że jest ono związane z historyczną ziemią łomżyńską.

Nazwisko Tyszko wg badań z XX w. identyfikowało w Polsce 1543 osoby, w tym w woj. łomżyńskim było ich 220, czyli o 14 mniej niż w woj. zamojskim.

WĄSIK: Jadwiga Wąsik 1609, MBŁ 406; nazwisko utworzone od wyrazu wąs ‘puch na nasionach niektórych roślin’ (za: SEM cz. 1., s. 336); też od wyrazu wąsik ‘zdrobnienie od wąs’. Nazwisko to nosiło do 2015 r. 9 łomżan.

Nazwisko Wilk pojawia się w Łomży w II poł.  XVII wieku. Jest ono dość popularne. W Polsce w latach 90-tych XX w. nosiło je 30095 osób. W Łomżyńskiem było ich 143. 

WILK: Dorota Wilk 1660, LBŁ 3472; nazwisko to zostało utworzone od prasłowiańskiego wyrazu vьlkь ‘wilk’. Nosiło je do 2015 roku ponad 21 łomżan z terenu parafii katedralnej.

WISKI//WIZKI: Aleksander Wiski 1870, KAŚŁ 43; Paweł Wizki ziemianin 1869, KAZŁ 246; nazwisko utworzone od nazwy miejscowej Wizna, miejscowości na Mazowszu łomżyńskim. Przywołane powyżej nazwisko także należy do grupy onimów łomżyńskich. Nie występuje zbyt często. W XX w. najwięcej jego nosicieli notowano w woj. ostrołęckim i woj. łomżyńskim, a więc na terenie dawnej ziemi łomżyńskiej. 

ZACZEK: Agnieszka Zaczek 1609, MBŁ 340; nazwisko utworzone od zdrobnienia wyrazu żak ‘duchowny, uczeń’,  czyli żaczek.  

Forma żeńska: Regina Zaczkówna 1695, KAŚŁ 172.

Jest to nazwisko reprezentowane  w Łomży przez około 68 osób. W końcu XX wieku notowano w Polsce 1701 jego nosicieli, w woj. łomżyńskim było ich 168.

Historia nazwiska Zadrożny prawdopodobnie rozpoczyna się w Łomży w połowie XVII wieku. W Polsce to nazwisko należy do dość częstych na terenie byłego woj. ostrołęckiego i siedleckiego. W Polsce jest ono notowane od  XVI w.

ZADROŻNY: Jakub Zadrozny 1650, LBŁ 2603; nazwisko utworzone prawdopodobnie od wyrażenia za drogą.

Forma żeńska: Anna Zadrożna 1756, LBŁ 1214. 

W styczniu 2019 r. powstała specjalna strona internetowa poświęcona historii i etymologii nazwisk łomżyńskich. Zainteresowani swoimi łomżyńskimi korzeniami znajdą na niej wiele materiałów dokumentujących dzieje rodzin, historię ludzi i miejsc, które znajdują się na obszarze historycznej ziemi łomżyńskiej. Zachęcam do jej odwiedzania: http://name.lomza.pl.