Co z pomorem świń robi minister rolnictwa? Twierdzi, że dużo...

„Afrykański pomór świń (ASF) to ogromny, epizootyczny problemem, który dotyka wschodnich terenów Polski, a teraz także i innych krajów Unii Europejskiej. To również istotna kwestia ekonomiczna, dotykająca różnych środowisk gospodarczych oraz ekologiczna. Epidemia rozszerza się. Oprócz naszego kraju dotarła ona także do Łotwy, Estonii, Litwy, Białorusi, Ukrainy i na Czechy. O migracji wirusa świadczą nowe doniesienia z państw dotychczas dotkniętych ASF jak i nowych, tj. Czech i Rumunii. Zagrożone są Węgry, Austria i Słowacja.

Od objęcia przeze mnie urzędu wszystkie działania dotyczące zwalczania wirusa zostały zdynamizowane. W ramach resortu powołałem Grupę Zadaniową ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń. Następnie, zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów powołany został Międzyresortowy Zespół do spraw łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń a także Pełnomocnik Rządu do spraw działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zwracam uwagę, że w skład Zespołu wchodzą, sekretarze lub podsekretarze stanu wyznaczeni przez: Ministra Energii, Ministra Finansów, Ministra Infrastruktury i Budownictwa, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Spraw Zagranicznych, Ministra Środowiska, a także Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Do zadań Zespołu należy m.in.: monitorowanie, analizowanie bieżącej sytuacji oraz opracowywanie propozycji rozwiązań, w tym legislacyjnych, niezbędnych do zminimalizowania skutków społeczno - ekonomicznych związanych z występowaniem przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF). Powołany organ pomocniczy Rady Ministrów przygotuje ponadto propozycje działań, jakie powinny być podjęte przez Policję, Inspekcję Transportu Drogowego, Inspekcję Weterynaryjną oraz Państwową Inspekcję Sanitarną, a także Służbę Celną, Straż Graniczną, Straż Leśną i Państwowe Gospodarstwa Leśne Lasy Państwowe.

Zespół opracował i na bieżąco monitoruje realizację „Szczegółowych rekomendacji w zakresie niezbędnych działań dla ograniczenia rozprzestrzeniania się ASF na terenie RP”, które zostały przedstawione, a następnie zatwierdzone do realizacji na posiedzeniach Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Wśród tych rekomendacji znalazło się zalecenie maksymalnej (do 0,1 dzika/km2) redukcji populacji dzików na terenie obszarów wymienionych w załączniku do decyzji Komisji 2014/709/WE oraz w pasie terytorium Polski obejmującym co najmniej 50 km od granicy z Ukrainą, Białorusią i Obwodem Kaliningradzkim, a w pozostałej części kraju, ze szczególnym uwzględnieniem parków narodowych, do poziomu poniżej 0,5 dzika/km2. Redukcja populacji dokonywana jest w ramach planowej gospodarski łowieckiej oraz tam gdzie konieczne – odstrzału sanitarnego. Ponadto zintensyfikowano akcje informacyjno-edukacyjne skierowane do funkcjonariuszy Straży Granicznej i Służby Celnej pełniących służbę na przejściach granicznych i patrolujących granicę państwową, w celu podniesienia świadomości co do skali zagrożenia, jakie dla gospodarki kraju stanowi nielegalny wwóz mięsa wieprzowego i produktów z wieprzowiny. Zintensyfikowano i bezwzględnie egzekwuje się wykonywanie kontroli granicznej na północnym i wschodnim odcinku granicy państwowej, pod kątem wyeliminowania wwozu żywności, w szczególności mięsa wieprzowego, dziczyzny i ich przetworów (także w ilościach na użytek indywidualny).

Zgodnie z rekomendacją Zespołu wystąpiono do Ministra Obrony Narodowej o wsparcie wojska do poszukiwania padłych dzików na terenie województw dotkniętych wirusem ASF.

Uchwalone zostały tzw. specustawy i wydanych zostało szereg rozporządzeń. Wprowadzany jest i będzie bezwzględnie egzekwowany zakaz produkcji w chlewniach nieprzestrzegających zasad bioasekuracji, które zostały opracowane przez najlepszych polskich specjalistów w tej dziedzinie. Zintensyfikowana została akcja informacyjno-edukacyjnej wśród rolników z wykorzystaniem lokalnych środków przekazu, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bioasekuracji.

To tylko niektóre z bardzo wielu rekomendacji wypracowanych przez  Międzyresortowy Zespół. Jak z tego widać podejmowane działania są skoordynowane nie tylko pomiędzy odpowiednimi służbami, ale oczywiście także pomiędzy resortami.

Podawany bywa przykład Hiszpanii jako wzór do naśladowania w walce z wirusem. Nie jest to właściwe. ASF zwalczano tam ponad 30 lat. Musiano całkowicie zlikwidować tucz trzody, gdyż zastosowano niesprawdzoną w pełni szczepionkę i wirus rozniósł się po całym kraju.

Dyskutując o zwalczaniu wirusa koniecznie trzeba wziąć pod uwagę jeszcze jeden, niezwykle ważny element, którym jest fakt wystąpienia po raz pierwszy w historii Europy ASF u dzików! Tego faktu nie doświadczyli wspomniani Hiszpanie. Eradykacja, czyli eliminacja choroby w populacji zwierząt wolno żyjących, jakimi są dziki, stwarza ogromne, nieznane dotychczas problemy. Teraz to nasi eksperci są wiodący w Europie, zarówno w obszarze administracyjnym, jak i naukowym.

Równolegle z opisanymi pracami podejmowane były i są liczne działania w kraju i na arenie międzynarodowej. Już w grudniu 2015 roku wystosowałem pismo do komisarza UE ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Vytenisa Andriukaitisa, w którym wyraziłem zaniepokojenie złą sytuacją epizootyczną na Ukrainie. Zaapelowałem do Komisji Europejskiej o podjęcie pilnych działań i konieczność zaproponowania stronie ukraińskiej natychmiastowego wsparcia finansowego w celu monitorowania, zwalczania i kontroli ASF na terytorium Ukrainy oraz zabezpieczenia granicy UE-Ukraina przed przeniesieniem się wirusa ASF. W grudniu wysłałem też pismo do ministra polityki rolnej i gospodarki żywnościowej Ukrainy Ołeksija Pawłenko, w którym zwracałem uwagę na ten problem oraz na możliwość i konieczność zintensyfikowania współpracy strony ukraińskiej z Komisją Europejską. Kwestie dotyczące zwalczania wirusa i pomocy producentom trzody chlewnej podnosiłem wielokrotnie także podczas unijnej rady ministrów. Te zagadnienia znalazły się także we wspólnym oświadczeniu ministrów rolnictwa Trójkąta Weimarskiego z października 2016 roku. Z inicjatywy Polski problem ASF został zawarty także w konkluzjach ze spotkania Ministrów Rolnictwa Grupy Wyszehradzkiej + Bułgarii, Rumunii i Słowenii. W listopadzie 2016 roku skierowaliśmy wniosek do komisarza Hogana w sprawie wdrożenia kompleksowego wsparcia w sektorze wieprzowiny w Polsce w związku ze skutkami rynkowymi stosowania restrykcji weterynaryjnych z uwagi na afrykański pomór świń. Efektem tej aktywności jest między innymi nadzwyczajna pomoc dostosowawcza czyli element tzw. pakietu Hogana, na realizację którego przeznaczono 98 mln złotych. Przewidziane zostały dwie formy wsparcia dla producentów trzody chlewnej z obszarów objętych ASF.

Pierwszy rodzaj pomocy polegał na wypłacie producentom trzody przez ARR różnicy między średnią ceną zakupu netto masy poubojowej ciepłej tuszy świni notowaną w regionie, a ceną otrzymaną przez producentów świń w strefie objętej restrykcjami wprowadzonymi w związku z afrykańskim pomorem świń.

W ramach drugiej formy pomocy producenci trzody z terenów objętych ASF, którzy podjęli decyzję o zmianie profilu produkcji z chowu świń na rzecz bydła mięsnego, mogli ubiegać się o refundację kosztów zakupu jałówek i buhaja.

Biorąc pod uwagę trudną sytuację producentów trzody chlewnej z obszarów objętych weterynaryjnymi środkami ochronnymi wprowadzonymi w związku z wystąpieniem ognisk afrykańskiego pomoru świń (ASF), w czerwcu br. uruchomione zostało dodatkowe działanie w ramach nadzwyczajnych środków wspierania rynku wieprzowiny w Polsce w odniesieniu do niektórych loch i innych świń poddanych ubojowi w okresie od 1 sierpnia do 30 listopada 2016 r. Jest to drugie źródło pomocy dla producentów świń, mające na celu złagodzenie skutków ekonomicznych, które dotknęły rolników. Może ono docelowo objąć 50 tys. sztuk świń. Polega na wypłacie przez ARR producentom trzody różnicy cen.

Aktualnie trwają rozmowy z Komisją Europejską dotyczące uruchomienia pomocy z tytułu zaniechania produkcji świń w gospodarstwach niedostosowanych do podwyższonych wymagań bioasekuracji w strefach objętych restrykcjami weterynaryjnymi. Komisja przedstawiła wstępny projekt rozporządzenia przyznającego pomoc i trwają uzgodnienia w zakresie jego treści.

Pojawiające się kolejne przypadki choroby w kolejnych krajach członkowskich dowodzą, że ASF nie zna granic, a problem zaczyna dotyczyć całej Unii Europejskiej.

Naukowcy doskonale wiedzą jak przesuwa się strefa obszarów objętych chorobą. Dlatego też przestrzegałbym przed pochopnym wyciąganiem wniosków i nie bagatelizowałbym ani nie deprecjonował zarówno pomocy i zaangażowania Wojska Polskiego, jak również idei ograniczenia przedostawania się dzików na nasze wschodnie tereny. Wobec zagrożenia dla gospodarki narodowej, jakie stanowi trwały, intensywny napór wirusa ASF z państw sąsiednich, na mój wniosek skierowano pod obrady Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów (KERM) kwestię budowy fizycznej bariery wzdłuż wschodniej granicy Rzeczypospolitej Polskiej, mającej utrudnić dzikom migrację z państw sąsiednich.

Sprawa była przedmiotem posiedzenia KERM, który zarekomendował Radzie Ministrów budowę ogrodzenia.

Jak widać z przedstawionego opisu podejmujemy wielokierunkowe i skoordynowane działania aby zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa ASF. Jednocześnie też staramy się maksymalnie pomóc rolnikom – producentom trzody chlewnej na terenach z ograniczeniami.

Warto też podkreślić, że wszystkie decyzje dotyczące tych działań na bieżąco konsultujemy z Komisją Europejską. Na nasz wniosek, złożony podczas majowego posiedzenia Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa Komisja Europejska przedstawiła na kolejnej Radzie w lipcu br. informację na temat sytuacji międzynarodowej w zakresie afrykańskiego pomoru świń. Zabiegamy o większe zaangażowanie ze strony Komisji Europejskiej w związku z tą chorobą.

Mam pełną świadomość, że zwalczanie ASF jest sprawą trudną i wymagającą. Dlatego też podejmowane działania są skoordynowane i prowadzone wielotorowo, aby nie dopuścić do dalszego rozprzestrzeniania się wirusa”.

(Zachowana została składnia i ortografia oryginału - przyp. red.)